De komende dagen trekt een bijzondere weersituatie over Europa: een grote hoeveelheid Saharastof, meegevoerd door een zuidelijke storm, mengt zich met regenval en veroorzaakt wat in de volksmond wel ‘bloedregen’ wordt genoemd. Het verschijnsel, dat vooral in Spanje en Portugal al merkbaar is, kan ook in delen van Noord- en Midden-Europa zichtbaar worden. Naast spectaculaire luchten en roodbruine afzettingen op auto’s en ramen, leiden Saharastofwolken bij sommige mensen tot vragen over gezondheidseffecten en de precieze weersverwachting.
Wat is Saharastof?
Saharastof bestaat uit fijne zand- en stofdeeltjes die door sterke windstromen uit de Sahara-woestijn worden meegevoerd. Dankzij stijgende warme lucht in tropische of subtropische gebieden kunnen deze stofdeeltjes hoog in de atmosfeer terechtkomen. Zo kunnen ze zich over grote afstanden verplaatsen. In Nederland en België gebeurt het regelmatig dat er wat Saharastof neerdaalt, maar doorgaans in veel kleinere concentraties dan in Zuid-Europa, waardoor het effect minder opvalt.
Hoe ontstaat ‘bloedregen’?
De term ‘bloedregen’ is feitelijk geen officiële weersbenaming, maar een populaire aanduiding voor rode of bruine neerslag die ontstaat wanneer met Saharazand vermengde regendruppels uit de lucht vallen. Wanneer het water opdroogt, blijft er een rode of oranje-achtige waas achter op oppervlakken. Vooral op auto’s, ramen, tuinmeubilair en straatstenen is dit goed zichtbaar. In delen van Spanje en Portugal kan het zelfs zo zijn dat straten en pleinen na een regenbui bedekt zijn met een dun laagje roodbruin stof.
De route van het Saharastof
Het stof heeft zijn oorsprong in Noord-Afrika, waar stormsystemen boven de Sahara flinke hoeveelheden zanddeeltjes kunnen optillen. Vervolgens verplaatsen subtropische luchtsystemen en windstromingen deze stofdeeltjes richting het noorden. In dit geval komen ze in aanraking met een depressie (lagedrukgebied) die zich boven de Atlantische Oceaan heeft gevormd en vervolgens richting het Europese vasteland trekt. De hoge concentraties stof in de atmosfeer zorgen voor de rode gloed in combinatie met neerslag.
De weersystemen die het Saharastof met zich meebrengen, bereiken in eerste instantie de zuidwestelijke kuststreken van Europa, voornamelijk Spanje en Portugal. Na verloop van tijd kan de stofwolk verder oost- en noordwaarts bewegen, waardoor ook landen als Frankrijk, Italië, Duitsland en mogelijk delen van de Benelux iets van het fenomeen kunnen merken. De precieze impact in Nederland en België blijft echter sterk afhankelijk van de exacte windrichting en -kracht.
Effect op de luchtkwaliteit
Hoewel het Saharastof er spectaculair uitziet, kan het voor mensen met luchtwegaandoeningen (zoals astma of COPD) in sommige gevallen tijdelijk voor extra overlast zorgen. Fijne stofdeeltjes kunnen bij inademing namelijk de luchtwegen irriteren. Gelukkig zijn de concentraties Saharastof in gematigde gebieden, zoals Nederland en België, meestal niet zo hoog dat ze tot ernstige gezondheidsklachten leiden. Het is desalniettemin altijd verstandig om bij gevoeligheid voor fijnstof extra alert te zijn.
In Zuid-Europa kan het stof prominenter aanwezig zijn, maar doorgaans geven lokale autoriteiten en meteorologische instituten tijdig waarschuwingen of adviezen wanneer de situatie (tijdelijk) minder gunstig is voor mensen met gevoelige luchtwegen.
Spektakel in de lucht
Een positieve kant van deze weersituatie is dat de aanwezigheid van stofdeeltjes in de atmosfeer kan zorgen voor prachtig gekleurde zonsopkomsten en zonsondergangen. Het stof werkt dan als een filter, waardoor je tijdens schemering soms intense rood- en oranje-tinten in de lucht kunt zien. Ook midden op de dag kan de lucht soms een troebele, bijna gelige glans aannemen, wat zorgt voor bijzondere foto’s en video-opnamen op sociale media.
Houd ramen, auto’s en zonnepanelen schoon
Doordat het stof zich met de regen vermengt, blijven er op allerlei oppervlakken zichtbare restjes achter. Een vieze auto of een raam besmeurd met bruinrode strepen is geen fraai gezicht. Ook zonnepanelen kunnen tijdelijk minder efficiënt werken als ze bedekt raken met deze stoflaag. Af en toe even spoelen met schoon water kan al helpen om de opbrengst op peil te houden.
Wie de auto net heeft gewassen, zal zich misschien ergeren aan de rode aanslag. Het is dus slim om rekening te houden met de weersverwachting. Mocht de kans groot zijn op Saharastof in combinatie met regen, dan kun je misschien beter even wachten met de wasbeurt.
Verwachte duur en impact
Volgens de meeste weermodellen trekt de opvallende stof- en regencombinatie in de komende dagen van het zuidwesten naar het noorden van Europa. De grootste concentraties worden vooral in Spanje en Portugal verwacht, maar ook delen van Zuid-Frankrijk en eventueel Italië kunnen te maken krijgen met fikse neerslag waarin Saharastof verwerkt zit. Hoe verder de stofwolk noordwaarts gaat, hoe kleiner de kans dat er een opvallend effect van te zien is, al kan dat van jaar tot jaar verschillen.
Meestal houdt de stoflast een paar dagen tot een week aan, afhankelijk van hoe de atmosferische stromingen zich ontwikkelen. Zodra de wind draait en hogedrukgebieden de overhand krijgen, neemt de aanvoer van Saharastof weer af.
De verschijning van Saharastof in Europa is op zichzelf niet ongewoon, maar de grotere hoeveelheden die nu samen met regen in Spanje en Portugal neerdalen, trekken vanzelfsprekend de aandacht. Hoewel het fenomeen prachtig kan zijn om te zien, is het raadzaam om enigszins alert te blijven als je gevoelig bent voor fijne stofdeeltjes. In de Benelux zal de impact waarschijnlijk minder groot zijn, maar er is toch een kans dat je de komende tijd een roodachtige waas op je auto of ramen ziet verschijnen.
Saharastof in combinatie met regen vormt een intrigerend schouwspel, zowel voor meteorologen als voor iedereen die van spectaculair weer houdt. Houd het weerbericht in de gaten, en kijk vooral eens extra naar de lucht bij zonsopkomst of zonsondergang. Met een beetje geluk levert de ‘bloedregen’ een fraaie tint in de ochtend- of avondhemel op.